Công văn 233/TANDTC-PC của Tòa án nhân dân tối cao về trao đổi nghiệp vụ.Ban hành:01/10/2019

 

 

 

TÒAÁN NHÂN DÂN TỐI CAO

 

______________

 

 

 

Số: 233/TANDTC-PC

 

V/vtrao đổi nghiệp vụ

CỘNG HÒAXÃHỘI CHỦ NGHĨAVIỆT NAM

 

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

 

_________________

 

HàNội, ngày 01tháng10năm2019

 

 

 

 

 

Kính gửi:- Các Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự các cấp;

 

- Các đơn vị thuộc Tòa án nhân dân tối cao.

 

 

 

Thời gian vừa qua, trên cơ sở tổng kết thực tiễn xét xử, Hội đồng Thẩmphán Tòa án nhân dân tối cao đã

 

có nhiều hướng dẫn về nghiệp vụ[1]; Quá trình thực hiện, Tòa án nhân dân tối cao nhận được đề nghị

 

giải đáp một số vấn đề liên quan đến các nội dung đã hướng dẫn. Để bảo đảmáp dụng thống nhất pháp

 

luật trong xét xử, Tòa án nhân dân tối cao có ý kiến như sau:

 

1. Về việc ápdụngkhoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 41/2017/QH14 ngày 20-6-2017 của Quốc hội (sau

 

đây gọi là Nghị quyết số 41) để xử lý hành vi cố ý làmtrái quy định của Nhà nước về quản lý kinh

 

tế gây hậu quả nghiêmtrọngxảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01-01-2018, mà sau thời điểmnày mới

 

bị phát hiện

 

Theo quy định tại điểmc và điểme khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 41 thì:

 

“c) Tội phạmmới quy địnhtại các Điều217,.., 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224, 230,... củaBộluật Hìnhsự năm2015;...trial quy địnhkhác khôngcólợi chongười phạmtội thìkhôngápdụngđối với nhữnghànhvi phạmtội xảy ratrước 0giờ00phút ngày 01tháng01năm2018màsauthời điểmđó mới bị phát hiện, đangbị điềutra, truy tố, xét xử...; trongtrườnghợpnày, vẫnápdụngquy địnhtương ứngcủacác vănbảnquy phạmphápluật vềhìnhsự cóhiệulực trước 0giờ00phút ngày 01tháng01 năm2018đểgiải quyết.

 

e) Đối với... hànhvi cốý làmtrái quy địnhcủaNhànước vềquảnlý kinhtếgây hậuquảnghiêmtrọng quy địnhtại Điều165củaBộluật Hìnhsự năm1999xảy ratrước 0giờ00phút ngày 01tháng01năm 2018màsauthời điểmđóvụánđangtrongquátrìnhđiềutra, truy tố, xét xử thìtiếptục ápdụngquy địnhcủaBộluật Hìnhsự năm1999đểxử lý...; nếusauthời điểm0giờ00phút ngày 01tháng01năm 2018mới bị phát hiệnthìkhôngkhởi tố, điềutra, truy tố, xét xử về... tội cốý làmtrái quy địnhcủaNhà nước vềquảnlý kinhtếgây hậuquảnghiêmtrọngquy địnhtại Điều165củaBộluật Hìnhsự năm1999 màápdụngquy địnhcủaBộluật Hìnhsự năm2015vềcác tội danhtươngứngđểkhởi tố, điềutra, truy tố, xét xử”.

Như vậy, căn cứ vào các điểmc và e khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 41 thì việc xử lý hình sự đối với

 

hành vi cố ý làmtrái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêmtrọng được thực

 

hiện như sau:

 

- Hành vi xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01-01-2018 mà sau thời điểmđó mới bị phát hiện, đang bị

 

điều tra, truy tố, xét xử thì áp dụng Điều 165 của Bộ luật Hình sự năm1999 để xử lý.

 

- Hành vi xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01-01-2018 đã có quyết định khởi tố vụ án hoặc quyết định

 

khởi tố bị can, nhưng cơ quan có thẩmquyền quyết định không phê chuẩn quyết định khởi tố vụ án,

 

khởi tố bị can hoặc quyết định đình chỉ điều tra, nay có căn cứ phục hồi điều tra thì không áp dụng

 

Điều 165 của Bộ luật Hình sự năm1999, mà áp dụng các quy định tương ứng của Bộ luật Hình sự năm

 

2015 để xử lý[2].

 

- Hành vi xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01-01-2018 mà sau thời điểmđó mới bị phát hiện thì không áp

 

dụng Điều 165 của Bộ luật Hình sự năm1999 để xử lý mà áp dụng quy định tương ứng tại các điều

 

217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224, 230 và các điều khác của Bộ luật Hình sự năm2015 quy định

 

về các tội phạmcó tính chất cố ý làmtrái để xử lý.

 

- Hành vi xảy ra từ 0 giờ 00 phút ngày 01-01-2018 thì áp dụng các quy định tại các điều 217, 218, 219,

 

220, 221, 222, 223, 224, 230 và các điều khác của Bộ luật Hình sự năm2015 quy định về các tội phạm

 

có tính chất cố ý làmtrái để xử lý.

 

2. Về việc xử lý trườnghợpngười thực hiện một hoặc nhiều hành vi thỏa mãn dấu hiệu cấu thành

 

tội phạmcủa nhiều tội

 

Tại khoản 2 Điều 3 Nghị quyết số 03/2019/NQ-HĐTP ngày 24-5-2019 hướng dẫn áp dụng Điều 324 của

 

Bộ luật Hình sự về tội rửa tiền có hướng dẫn: “Việc truy cứutráchnhiệmhìnhsự vềtội rửatiềncóthể

 

được tiếnhànhđồngthời với việc truy cứutráchnhiệmhìnhsự vềtội phạmnguồnvàkhôngloại trừ việc truy cứutráchnhiệmhìnhsự tội phạmnguồn”.

Tại khoản 4 Điều 4 Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15-8-2019 hướng dẫn áp dụng các điều 214,

 

215, 216 của Bộ luật Hình sự về nhómtội trong lĩnh vực bảo hiểmcó hướng dẫn: “Người thực hiệnhành

 

vi làmgiảhồsơbảohiểmxãhội, bảohiểmthất nghiệp, bảohiểmy tế, thẻbảohiểmy tếđểchiếmđoạt tiềnbảohiểmxãhội bảohiểmthất nghiệp, bảohiểmy tếhoặc gây thiệt hại, ngoài việc bị truy cứu tráchnhiệmhìnhsự vềtội phạmtươngứngquy địnhtại các điều214hoặc 215củaBộluật Hìnhsự, người phạmtội cònbị truy cứutráchnhiệmhìnhsự vềtội làmgiảcondấu, tài liệucủacơquan, tổ chức; tội sử dụngcondấuhoặc tài liệugiảcủacơquan, tổchức quy địnhtại Điều541củaBộluật Hìnhsự nếucóđủyếutốcấuthànhtội phạm”.

Tại mục 10 Phần 1 Công văn số 212/TANDTC-PC ngày 13-9-2019 giải đáp vướng mắc đối với trường

 

hợp người thực hiện hành vi làmgiả giấy tờ, tài liệu của cơ quan, tổ chức để lừa đảo chiếmđoạt tài

 

sản, Hội đồng Thẩmphán Tòa án nhân dân tối cao đã giải đáp: “Hànhvi làmgiảgiấy tờ, tài liệucủacơ

 

quan, tổchức đểlừađảochiếmđoạt tài sảnđãxâmphạmvào02kháchthểkhác nhauđược Bộluật hìnhsự bảovệ(quy địnhtại Điều174vàĐiều351củaBộluật Hìnhsự), nênnếuhànhvi đócóđủcác

yếutốcấuthànhtội phạmthìbị xử lý hìnhsự vềcảtội lừađảochiếmđoạt tài sản(Điều174) vàtội làmgiảcondấu, tài liệucủacơquan, tổchức; tội sử dụngcondấuhoặc tài liệugiảcủacơquan, tổ chức (Điều341)”.

Tuy nhiên, sau khi các hướng dẫn này được ban hành vẫn có ý kiến, nhận thức không thống nhất. Cụ

 

thể:

 

- Có ý kiến cho rằng trong các trường hợp nêu ở trên người phạmtội chỉ thực hiện 01 hành vi nên chỉ

 

bị xử lý về 01 tội theo quy định của Bộ luật Hình sự, nếu hành vi đó có đủ các yếu tố cấu thành tội

 

phạm.

 

- Ý kiến khác lại cho rằng đây là chuỗi hành vi được thực hiện một cách liên tục, kế tiếp nhau về mặt

 

thời gian; hành vi này là tiền đề, điều kiện để thực hiện hành vi kia nên phải xử lý về nhiều tội, nếu mỗi

 

hành vi đều có đủ các yếu tố cấu thành tội phạm.

 

Về nội dung này, Tòa án nhân dân tối cao có ý kiến như sau:

 

- Trường hợp người thực hiện 01 hành vi nhưng thỏa mãn dấu hiệu cấu thành của nhiều tội phạmthì bị

 

truy cứu trách nhiệmhình sự về tội nặng hơn.

 

Ví dụ: Nguyễn Văn A và đồng phạmdùng xăng đốt cháy một số xe ô tô đang để trong sân của Công ty

 

B, với mục đích nhằmgây ra tình trạng hoảng sợ trong công chúng. Hành vi của A và đồng phạmvừa

 

có dấu hiệu cấu thành tội khủng bố quy định tại Điều 299 của Bộ luật Hình sự, vừa có dấu hiệu cấu

 

thành tội hủy hoại tài sản quy định tại Điều 178 của Bộ luật Hình sự. Trong trường hợp này, A và đồng

 

phạmchỉ thực hiện 01 hành vi (đốt cháy một số xe ô tô), nên nếu hành vi này có đủ yếu tố cấu thành tội

 

phạmthì A và đồng phạmcũng chỉ bị truy cứu trách nhiệmhình sự về tội nặng hơn là tội khủng bố quy

 

định tại Điều 299 của Bộ luật Hình sự.

 

- Trường hợp người thực hiện nhiều hành vi (chuỗi hành vi) một cách liên tục, kế tiếp nhau về mặt thời

 

gian, trial đó, hành vi trước là tiền đề, điều kiện để thực hiện hành vi sau thì bị truy cứu trách nhiệm

 

hình sự về nhiều tội tương ứng với từng hành vi, nếu mỗi hành vi đều có đủ các yếu tố cấu thành tội

 

phạm.

 

Ví dụ 1: Do làmăn thua lỗ, không có tiền để trả nợ và chi tiêu cá nhân, Nguyễn Văn A đã làmgiả giấy

 

chứng nhận quyền sử dụng lô đất có diện tích 100m2, sau đó A lừa bán mảnh đất này cho bà Trần Thị

 

C để chiếmđoạt số tiền 5.000.000.000 đồng. Hành vi làmgiả giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của A

 

có dấu hiệu cấu thành tội làmgiả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức; tội sử dụng con dấu hoặc tài

 

liệu giả của cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 341 của Bộ luật Hình sự, còn hành vi lừa bán mảnh đất

 

(theo giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do A làmgiả) để chiếmđoạt 5.000.000.000 đồng của bà Trần

 

Thị C có dấu hiệu cấu thành tội lừa đảo đảo chiếmđoạt tài sản quy định tại Điều 174 của Bộ luật Hình

 

sự. Do đó, A có thể bị truy cứu trách nhiệmhình sự về 02 tội, gồmtội làmgiả con dấu, tài liệu của cơ

 

quan, tổ chức; tội sử dụng con dấu hoặc tài liệu giả của cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 341 và tội

 

lừa đảo đảo chiếmđoạt tài sản quy định tại Điều 174 của Bộ luật Hình sự, nếu mỗi hành vi đều có đủ

 

các yếu tố cấu thành tội phạm.

Ví dụ 2: Do mâu thuẫn cá nhân, Nguyễn Văn A dùng khẩu súng K54 bắn vào đầu anh Trần Văn B, làm

 

anh B tử vong. Hành vi sử dụng trái phép khẩu súng K54 của A có dấu hiệu cấu thành tội sử dụng trái

 

phép vũ khí quân dụng quy định tại Điều 304 của Bộ luật Hình sự, còn hành vi bắn làmanh B tử vong có

 

dấu hiệu cấu thành tội giết người quy định tại Điều 123 của Bộ luật Hình sự. Do đó, A có thể bị truy cứu

 

trách nhiệmhình sự về 02 tội, gồmtội sử dụng trái phép vũ khí quân dụng quy định tại Điều 304 và tội

 

giết người quy định tại Điều 123 của Bộ luật Hình sự, nếu mỗi hành vi đều có đủ các yếu tố cấu thành

 

tội phạm.

 

Ví dụ 3: Nguyễn Văn A là Tổng Giámđốc Tổng Công ty B đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếmđoạt

 

của Tổng Công ty B số tiền 50.000.000.000 đồng, sau đó A dùng tiền này đầu tư kinh doanh bất động

 

sản. Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếmđoạt số tiền 50.000.000.000 đồng của A có dấu hiệu

 

cấu thành tội thamô tài sản quy định tại Điều 353 của Bộ luật Hình sự, còn hành động dùng tiền thamô

 

được đầu tư kinh doanh bất động sản có dấu hiệu cấu thành tội rửa tiền quy định tại Điều 324 của Bộ

 

luật Hình sự. Do đó, A có thể bị truy cứu trách nhiệmhình sự về 02 tội, gồmtội thamô tài sản quy định

 

tại Điều 353 và tội rửa tiền quy định tại Điều 324 của Bộ luật Hình sự, nếu mỗi hành vi đều có đủ các

 

yếu tố cấu thành tội phạm.

 

Ví dụ 4: Nguyễn Văn A lén lút vào rừng chặt cây sau đó đưa ra khỏi rừng bán kiếmlời thì có thể bị xử lý

 

về 02 tội là tội hủy hoại rừng (quy định tại Điều 243 của Bộ luật Hình sự) và tội trộmcắp tài sản (quy

 

định tại Điều 173 của Bộ luật Hình sự), nếu mỗi hành vi đều có đủ các yếu tố cấu thành tội phạm. Bởi

 

vì, hành vi cưa, chặt, đốt, phá, sử dụng hóa chất làmcây rừng chết... đã có dấu hiệu cấu thành tội hủy

 

hoại rừng quy định tại Điều 243 của Bộ luật Hình sự, không phụ thuộc vào việc A đã lấy được tài sản gì

 

từ rừng hay chưa. Hành vi lén lút lấy các sản phẩmtừ rừng (như gỗ, cây, con, tài sản khác) thuộc sở

 

hữu của Nhà nước, tổ chức, cá nhân khác có dấu hiệu cấu thành tội trộmcắp tài sản quy định tại Điều

 

173 của Bộ luật Hình sự.

 

3. Về việc xử lý tài sản bị chiếmđoạt trongtrườnghợptại phiên tòa dù đã được Hội đồngxét xử

 

giải thích quyền được đòi lại tài sản bị chiếmđoạt, yêu cầu bồi thườngnhưngbị hại có ý kiến

 

khôngyêu cầu bị cáo trả lại tài sản đó và cũngkhôngyêu cầu bị cáo phải bồi thường

 

Theo quy định tại khoản 1 và 2 Điều 47 của Bộ luật Hình sự về tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến

 

tội phạmthì:

 

“1. Việc tịchthusungvàongânsáchnhànước hoặc tịchthutiêuhủy được ápdụngđối với:

 

a) Côngcụ, phươngtiệndùngvàoviệc phạmtội;

 

b) Vật hoặc tiềndophạmtội hoặc domuabán, đổi chác nhữngthứ ấy màcó; khoảnthulợi bất chính từ việc phạmtội;

 

c) Vật thuộc loại Nhànước cấmlưuhành.

 

2. Đối với vật, tiềnbị người phạmtội chiếmđoạt hoặc sử dụngtrái phép, thìkhôngtịchthumàtrảlại chochủsởhữuhoặc người quảnlý hợppháp.”

Theo quy định trên thì vật, tiền bị người phạmtội chiếmđoạt hoặc sử dụng trái phép thì không thuộc

 

trường hợp tịch thu sung vào ngân sách nhà nước mà trả lại cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp

 

pháp.

 

Đồng thời, theo quy định tại Điều 194 của Bộ luật Dân sự thì: “Chủsởhữucóquyềnbán, traođổi, tặng

 

cho, chovay, đểthừakế, từ bỏquyềnsởhữu, tiêudùng, tiêuhủy hoặc thực hiệncác hìnhthức định đoạt khác phùhợpvới quy địnhcủaphápluật đối với tài sản”.

Như vậy, trong trường hợp tại phiên tòa dù đã được Hội đồng xét xử giải thích quyền được đòi lại tài

 

sản bị chiếmđoạt, yêu cầu bồi thường nhưng bị hại có ý kiến không yêu cầu bị cáo phải trả lại tài sản

 

đó và cũng không yêu cầu bị cáo phải bồi thường thì Tòa án không tuyên tịch thu tài sản đó mà ghi nhận

 

ý kiến của bị hại trong bản án.

 

Trên đây là nội dung giải đáp một số vướng mắc có liên quan đến các vấn đề đã được hướng dẫn, giải

 

đáp trong thời gian qua của Tòa án nhân dân tối cao để các Tòa án nghiên cứu, vận dụng giải quyết các

 

vụ việc cụ thể thuộc thẩmquyền./.

 

 

 

Nơi nhận:

 

- Như trên;

 

- Chánh án (để báo cáo);

 

- Các Phó Chánh án TANDTC;

 

- Các Thẩmphán TANDTC;

 

- Lưu: VT, PC&QLKH.

KT. CHÁNH ÁN

 

PHÓ CHÁNH ÁN

 

 

 

 

 

 

 

Nguyễn Trí Tuệ

 

 

 

 

 

 

[1] Nghị quyết số 03/2019/NQ-HĐTP ngày 24-5-2019 hướng dẫn áp dụng Điều 324 của Bộ luật Hình sự

 

về tội rửa tiền, Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15-8-2019 hướng dẫn áp dụng các điều 214, 215,

 

216 của Bộ luật Hình sự về nhómtội trong lĩnh vực bảo hiểmvà Công văn số 212/TANDTC-PC ngày 13-

 

9-2019 thông báo kết quả giải đáp trực tuyến một số vướng mắc trong xét xử.

 

[2] Nghiên cứu thêmCông văn số 1738/UBTP14 ngày 31-01-2019 của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội trả

 

lời về việc áp dụng Nghị quyết số 41/2017/QH14.