【Review】Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES)

THUỘC TÍNH VĂN BẢN : Số ký hiệu : ..................... Ngày ban hành : ..................... Loại VB : CÔNG ƯỚC Ngày có hiệu lực : ..................... Nguồn thu thập : ..................... Ngày đăng công báo : ..................... Ngành:..................... Lĩnh vực : ..................... Cơ quan ban hành/ chức danh/Người ký :  Chính phủ Thủ tướng: ..................... Phạm vi:  Toàn quốc Tình trạng hiệu lực : ..................... THÔNG TIN ÁP DỤNG :  Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) là Hiệp định giữa các chính phủ, được thiết lập nhằm mục tiêu kiểm soát hoạt động buôn bán quốc tế mẫu vật của các loài động, thực vật hoang dã một cách bền vững, đảm bảo rằng hoạt động này không làm ảnh hưởng đến sự tồn vong của loài trong tự nhiên. Sau khi trở thành thành viên của Công ước CITES năm 1994, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật có liên quan Công ước CITES là cụm từ viết tắt của Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, dịch sang tiếng việt có nghĩa là Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp, hay còn được biết tới với cái tên công ước Washington. Đây là một hiệp ước đa phương được thông qua năm 1963 trong cuộc họp của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN). Công ước CITES được ký kết năm 1973 và chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/1975.[1] Công ước gồm 25 điều, quy định về các nguyên tắc cơ bản, quy chế buôn bán mẫu vật, giấy phép và chứng chỉ, những biện pháp quốc gia và quốc tế để thực thi Công ước, ký kết, gia nhập Công ước, hội nghị của các nước thành viên… Mục tiêu của Công ước CITES là nhằm đảm bảo rằng việc buôn bán quốc tế các loài động vật và thực vật hoang dã không đe dọa đến sự sống còn của các loài này trong tự nhiên. Công ước gồm nhiều cấp độ khác nhau để bảo vệ hơn 34.000 loài động và thực vật. Các nước thành viên trong Công ước thực hiện việc cấm buôn bán quốc tế các loài động thực vật hoang dã đang có nguy cơ tuyệt chủng. Gần 5 nghìn loài động vật và 29 nghìn loài thực vật được đưa vào danh sách cần được bảo vệ. Các loài này được liệt kê theo 3 Phụ lục theo Điều 2 của Công ước: Phụ lục I: Bao gồm những loài bị đe dọa tuyệt diệt do hoặc có thể do buôn bán. Việc buôn mẫu vật của những loài này phải tuân theo những quy chế nghiêm ngặt để không tiếp tục đe doạ sự tồn tại của chúng và chỉ có thể thực hiện được trong những trường hợp ngoại lệ. Cụ thể gồm 1.200 loài đang bị đe doạ tuyệt chủng và có thể bị ảnh hưởng do thương mại. Việc buôn bán các loài này được cho là phi pháp. Trường hợp không mang tính thương mại thì cần phải có giấy phép xuất nhập khẩu. Các loài động vật phổ biến được liệt kê trong Phụ lục I gồm: Tất cả các loài tê giác; gấu trúc đỏ; khỉ đột phía Tây; tinh tinh (Pan spp.); báo hoa mai; báo đốm; báo săn; voi châu Á; hổ (Panthera tigris); sư tử châu Á; một số quần thể của voi đồng cỏ châu Phi; cá cúi và lợn biển (Sirenia). Phụ lục II: Bao gồm (i) tất cả những loài mặc dù hiện chưa bị đe doạ tuyệt diệt nhưng có thể dẫn đến đó nếu việc buôn bán những mẫu vật của những loài đó không tuân theo những quy chế nghiêm ngặt nhằm tránh việc sử dụng không phù hợp với sự tồn tại của chúng; (ii) những loài khác cũng phải tuân theo quy chế để cho việc buôn bán mẫu vật của một số loài có liên quan đến mục (i) có thể phải được kiểm soát hữu hiệu. Cụ thể gồm khoảng 21.000 loài chưa bị đe doạ tuyệt chủng, nhưng có nguy cơ tuyệt chúng nếu tình trạng thương mại quá mức, không được kiểm soát. Các loài trong Phụ lục II vẫn được buôn bán nhưng cần có giấy phép xuất nhập khẩu. Một số loài được liệt kê trong Phụ lục II như: Cá mập trắng lớn; gấu đen bắc mỹ; ngựa vằn hoang hartman; vẹt xám châu Phi; cự đà xanh; bẹ hồng; thằn lằn Varanus mertensi; nhạc ngựa và guaiacum officinale. Phụ lục III: Gồm khoảng 170 loài được các nước thành viên yêu cầu Cites hỗ trợ kiểm soát việc buôn bán các loài này. Ví dụ như lười hai ngón của Costa Rica; cầy hương châu Phi của Botswana; rùa cá sấu của Hoa Kỳ.[2] Các loài động thực vật ghi trong Phụ lục I và II của CITES có thể được bổ sung hoặc chuyển dịch do thỏa thuận của các nước thành viên tại Hội nghị toàn thể thành viên hoặc bỏ phiếu gửi qua bưu điện trong thời gian giữa 2 kỳ hội nghị (Điều 15 của Công ước). Theo quy định tại Điều 11 của Công ước, Hội nghị các nước thành viên được tổ chức định kỳ 2 năm/lần. Tuy nhiên, gần đây, các Hội nghị thường được tổ chức theo định kỳ 3 năm/lần.[3] Tại Hội nghị các nước thành viên Công ước CITES gần đây nhất diễn ra tại Thụy Sỹ với sự tham dự của CITES Việt Nam, các quốc gia đã đồng thuận đưa hươu cao cổ vào Phụ lục II của Công ước CITES.[4] Cũng tại Hội nghị này, ba đề xuất của Việt Nam đề nghị đưa 3 loài rùa từ Phụ lục II lên Phụ lục I gồm: Rùa hộp Việt Nam (tên khoa học là Coura picturata), rùa Trung Bộ (tên khoa học là Mauremys annamensis) và rùa hộp bua-rê (tên khác là rùa hộp trán vàng – Coura bourreti) nhận được đồng thuận cao từ tất cả các nước thành viên.[5] Việt Nam là thành viên thứ 121 của Công ước CITES từ năm 1994. Để thực hiện nghĩa vụ thành viên của Công nước, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến bảo vệ động vật hoang dã, nguy cấp, quý, hiếm. Tổng hợp các quy định của pháp luật Việt Nam có liên quan, có thể tạm thời phân chia thành các quy định quản lý, quy định xử lý vi phạm và quy định xử lý tang vật sau khi tịch thu.[6] Thông báo 25/TB-CTVN 2023 Danh mục các loài động vật, thực vật hoang dã thuộc Phụ lục Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES). Ban hành: 17/02/2023 XEM NỘI DUNG TOÀN VĂN BẢN (PDF) : NGHE ĐỌC VĂN BẢN LUẬT (AUDIO) : (đang cập nhật) XEM NỘI DUNG TOÀN VĂN BẢN ( WORD) : >>>xem chi tiết bằng tiếng Việt >>>xem chi tiết bằng tiếng Anh VĂN BẢN ĐƯỢC DỊCH SANG TIẾNG ANH (FILE PDF): (đang cập nhật) (Biên tập lại từ: https://vbpl.vn/ và luatvietnam.vn) DANH MỤC VĂN BẢN PHÁP LUẬT  SƠ LƯỢC NHỮNG ĐIỂM CHÍNH : A. BỐ CỤC  VĂN BẢN : Lời nói đầu:>>>XEM Điều I. Định nghĩa Điều II. Những nguyên tắc cơ bản Điều III. Quy chế về buôn bán mẫu vật của những loại thuộc phụ lục I Điều IV. Quy chế về buôn bán những mẫu vật của những loài thuộc phụ lục II Điều V. Quy chế về buôn bán mẫu vật của những loài thuộc phụ lục III Điều VI. Giấy phép và chứng chỉ Điều VII. Các trường hợp miễn trừ và những điều khoản đặc biệt khác liên quan đến buôn bán Điều VIII. Những biện pháp của quốc gia thành viên cần thực hiện Điều IX. Các cơ quan thẩm quyền quản lý và thẩm quyền khoa học Điều X. Buôn bán với các nước không tham gia Công ước Điều XI. Hội nghị của các nước thành viên Điều XII. Ban thư ký Điều XIII. Các biện pháp quốc tế Điều XIV. Ảnh hưởng đến pháp chế trong nước và các Công ước quốc tế Điều XV. Các sửa đổi, bổ sung đối với phụ lục I và II Điều XVI. Phụ lục II và các bổ sung Điều XVII. Sửa đổi, bổ sung của Công ước Điều XVIII. Giải quyết tranh cãi Điều XIX. Ký kết Điều XX. Phê chuẩn, chấp thuận, tán thành Điều XXI. Gia nhập Điều XXII. Hiệu lực Điều XXIII. Bảo lưu Điều XXIV. Bãi ước Điều XXV. Lưu chiểu Phần A. NGÀNH ĐỘNG VẬT CÓ DÂY SỐNG/PHYLUM CHORDATA I. LỚP ĐỘNG VẬT CÓ VÚ XE "MAMMALIA" /CLASS MAMMALIAS II. LỚP CHIM/ CLASS AVES XE "AVES" III. LỚP BÒ SÁT/ CLASS REPTILIA XE "REPTILIA" IV. LỚP BÒ SÁT/ CLASS REPTILIA XE "REPTILIA" V. LỚP LƯỠNG CƯ/ AMPHIBIA XE "AMPHIBIA" VI.LỚP CÁ SỤN/ CLASS ELASMOBRANCHII XE "ELASMOBRANCHII" VII. LỚP CÁ/ CLASS ACTINOPTERYGII VIII. LỚP CÁ PHỔI/ CLASS SARCOPTERYGII Phần B. NGÀNH DA GAI/ XE "ECHINODERMATA" PHYLUM ECHINODERMATA I. LỚP HẢI SÂM XE "HOLOTHUROIDEA" (DƯA CHUỘT BIỂN/ CLASS HOLOTHUROIDEA Phần C. NGÀNH CHÂN KHỚP/ XE "ARTHROPODA" PHYLUM ARTHROPODA I.               LỚP HÌNH NHỆN/ CLASS ARACHNIDA XE "ARACHNIDA" II.             LỚP CÔN TRÙNG/ CLASS INSECTA Phần D. NGÀNH GIUN ĐỐT/ XE "ANNELIDA" PHYLUM ANNELIDA I. LỚP ĐỈA/ CLASS HIRUDINOIDEA XE "HIRUDINOIDEA" Phần E. NGÀNH THÂN MỀM/ XE "MOLLUSCA" PHYLUM MOLLUSCA II. LỚP HAI MẢNH VỎ/ CLASS BIVALVIA III. LỚP CHÂN BỤNG/ CLASS GASTROPODA Phần F. NGÀNH RUỘT KHOANG/ P H Y L U M C N I D A R I A XE "CNIDARIA" I. LỚP SAN HÔ/ CLASS ANTHOZOA II. LỚP THUỶ TỨC/ CLASS HYDROZOA XE "HYDROZOA" (DƯƠNG XỈ BIỂN, SAN HÔ LỬA, SỨA/ SEA FERNS, FIRE CORALS, STINGING MEDUSAE) Phần G.  THỰC VẬT XE "FLORA" (PLANTS)/ FLORA B. CÂU HỎI LIÊN QUAN: 【Tìm hiểu】(đang cập nhật) 【Bộ câu hỏi và đáp án】(đang cập nhật) Luật Gia Vlog - NGUYỄN KIỆT- tổng hợp & phân tích TÀI LIỆU THAM KHẢO: [1] Xem trang web chính thức của CITES tại địa chỉ: https://www.cites.org/eng.>>>Xem chi tiết [2] Xem thêm: Công ước CITES là gì? Chứng chỉ CITES Certificate ở Việt Nam, tại: https://vietnamforestry.org.vn/cong-uoc-cites/, 18/11/2019.>>>Xem chi tiết [3] Xem thông tin về các Hội nghị định kỳ tại: https://www.cites.org/eng/cop/index.php?page=1.>>>Xem chi tiết [4] Nguyễn Huân, CITES lần đầu đưa hươu cao cổ vào danh sách cần bảo vệ, Báo Điện tử nông nghiệp Việt Nam, tại: https://nongnghiep.vn/cites-lan-dau-dua-huou-cao-co-vao-danh-sach-can-bao-ve-d249640.html, 26/8/2019.>>>Xem chi tiết [5] Nguyễn Huân, 6 đề xuất của Việt Nam được CITES COP 18 thông qua, Báo Điện tử nông nghiệp Việt Nam, tại: https://nongnghiep.vn/6-de-xuat-cua-viet-nam-duoc-cites-cop-18-thong-qua-d244550.html, 28/8/2019.>>>Xem chi tiết [6] Xem thêm: Hệ thống văn bản pháp luật về bảo vệ ĐVHD, tại: http://nature.org.vn/vn/2017/09/he-thong-van-ban-phap-luat-ve-bao-ve-dvhd, 26/9/2017.>>>Xem chi tiết [7] Xem: Nỗ lực của Việt Nam bảo vệ động vật hoang dã, Báo điện tử VTV News, tại: https://vtv.vn/trong-nuoc/no-luc-cua-viet-nam-bao-ve-dong-vat-hoang-da-20200303092650729.htm, 03/3/2020.>>>Xem chi tiếtXem chi tiết GÓC BÁO CHÍ: 【Góc báo chí】(đang cập nhật) CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM: CÁC QUY ĐỊNH QUẢN LÝ: Luật Lâm nghiệp năm 2017 Luật Đa dạng sinh học năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2018) Nghị định số 06/2019/NĐ-CP ngày 22/01/2019 của Chính phủ về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp có hiệu lực từ ngày 10/3/2019. Nghị định số 160/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ (được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 64/2019/NĐ-CP ngày 16/7/2019) về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ có hiệu lực từ ngày 01/01/2014. CÁC QUY ĐỊNH XỬ PHẠT: Bộ luật hình sự năm 2015 đã có 2 điều quy định liên quan đến động vật hoang dã, quý hiếm, đó là “Tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã” (Điều 234) và “Tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm” (Điều 244). Nghị quyết số 05/2018/NQ-HĐTP ngày 05/11/2018 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng Điều 234 về tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã và Điều 244 về tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm của Bộ luật hình sự Thông tư liên tịch số 19/2007/TTLT/BNN&PTNT-BTP-BCA-VKSNDTC-TANDTC ngày 08/03/2007 hướng dẫn áp dụng một số điều của Bộ luật hình sự về các tội phạm trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản. CÁC NGHỊ ĐỊNH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH: Nghị định số 41/2017/NĐ-CP ngày 05/4/2017 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thủy sản; lĩnh vực thú y, giống vật nuôi, thức ăn chăn nuôi; quản lý rừng, phát triển rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản. Nghị định số 90/2017/NĐ-CP ngày 31/7/2017 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thú y. Nghị định số 64/2018/NĐ-CP ngày 07/5/2018 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giống vật nuôi, thức ăn chăn nuôi, thủy sản. Nghị định số 35/2019/NĐ-CP ngày 25/4/2019 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp; Nghị định số 42/2019/NĐ-CP ngày 16/5/2019 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản. XỬ LÝ TANG VẬT ĐỘNG VẬT HOANG DÃ SAU KHI TỊCH THU: Việc xử lý mẫu vật bị tịch thu của các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp thuộc Phụ lục CITES được thực hiện theo Điều 32 Nghị định số 06/2019/NĐ-CP ngày 22/01/2019 của Chính phủ về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp; Việc xử lý động vật rừng là tang vật, vật chứng; động vật rừng do tổ chức, cá nhân tự nguyện giao nộp Nhà nước được thực hiện theo Thông tư số 29/2019/TT-BNNPTNT ngày 31/12/2019 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành quy định xử lý động vật rừng là tang vật, vật chứng; động vật rừng do tổ chức, cá nhân tự nguyện giao nộp Nhà nước.